Kayarian ng mga Salita

Ano ba ang salita?
Ang salita ay pinagsama-samang titik na mayroong kahulugan. Ito ay may apat na kayarian. Ang mga salita ay maaaring payak, maylapi, inuulit o tambalan.

1. Payak – ang salita ay binubuo lamang ng salitang-ugat. Ang salitang-ugat ay batayang salita ng iba pang pinahabang mga salita. Samakatwid, ito ang salita sa basal o likas na anyo – walang paglalapi, pag-uulit, o pagtatambal.

Mga Halimbawa:
awit
bayani
watawat
talino
halaga
yaman
pinto
sahig
pera
aklat
bintana

2. Maylapi – ang salita ay binubuo ng salitang-ugat at mga panlapi. Ang mga panlapi ay mga katagang idinaragdag sa unahan, sa gitna, o sa hulihan ng mga salitang-ugat. May ibat’ibang uri ng mga panlapi.

a. Unlapi – ang panlapi ay matatagpuan sa unahan ng salitang-ugat.
Mga halimbawa:
mahusay
palabiro
tag-ulan
umasa
makatao
may-ari

b. Gitlapi – ang gitlapi ay matatagpuan sa gitna ng salitang-ugat. Ang mga
karaniwang gitlapi sa Filipino ay –in- at -um-
Mga halimbawa:
lumakad
pumunta
binasa
sumamba
tinalon
sinagot

c. Hulapi – ang hulapi ay matatagpuan sa hulihan ng salitang-ugat. Ang mga
karaniwang hulapi sa Filipino ay –an, -han, -in, at –hin.
Mga halimbawa:
talaan
batuhan
sulatan
aralin
punahin
habulin

d. Kabilaan - ang kabilaan ay binubuo ng tatlong uri.

Ito’y maaaring:
1. Unlapi at Gitlapi
Mga Halimbawa:
isinulat
itinuro
iminungkahi
ibinigay

2. Unlapi at Hulapi
Mga Halimbawa:
nagkwentuhan
palaisdaan
kasabihan
matulungin

3. Gitlapi at Hulapi
Mga Halimbawa:
sinamahan
pinuntahan
tinandaan
hinangaan

e. Laguhan - ang panlapi ay binubuo ng tatlong magkakaibang uri: unlapi,
gitlapi, at hulapi.
Mga halimbawa:
pinagsumikapan
nagsinampalukan

3. Inuulit – ang buong salita o bahagi ng salita ay inuulit. May dalawang anyo ng pag-uulit ng mga salita.

a. Inuulit na ganap – ang buong salita, payak man o maylapi ay inuulit.
Mga Halimbawa:
taon-taon
masayang-masaya
bahay-bahay
mabuting-mabuti

b. Inuulit na di-ganap – bahagi lamang ng salita ang inuulit.
Mga Halimbawa:
pala-palagay
malinis-linis
susunod

4. Tambalan – ang salita ay binubuo ng dalawang magkaibang salitang pinagsama upang makabuo ng bagong salita.

May dalawang uri ng tambalang salita:
a. Tambalang salitang nanatili ang kahulugan
Mga Halimbawa:
isip-bata (isip na gaya ng bata)
buhay-mayaman (buhay ng mayaman)
abot-tanaw (abot ng tanaw)
sulat-kamay (sulat ng kamay)
Ang gitling sa pagitan ng dalawang salitang pinagtambal ay kumakatawan sa
nawawalang kataga sa pagitan ng pinagtambal na salita.

b. Tambalang salitang nagbibigay ng bagong kahulugan
Mga Halimbawa:
hampaslupa (taong napakahirap ng buhay)
dalagangbukid (isang uri ng isda)
talasalitaan (bokabularyo)
hanapbuhay (trabaho)